Rak płuca, wywodzący się z nabłonka dróg oddechowych, stanowi zdecydowaną większość nowotworów płuca i jest najczęstszym nowotworem złośliwym w Polsce zarówno pod względem liczby zachorowań (ok. 21 tys. rocznie), jak i liczby zgonów.

Najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania raka płuca jest aktywne palenie tytoniu. Dym tytoniowy zawiera kilka tysięcy związków chemicznych, spośród których kilkadziesiąt to substancje o udowodnionym silnym działaniu rakotwórczym. Ryzyko zachorowania na raka płuca jest proporcjonalne do długości czasu palenia tytoniu, liczby wypalanych papierosów i wieku rozpoczęcia palenia. Nie ma „bezpiecznej” ilości wypalanego tytoniu, ryzyko zachorowania na raka płuca jest wyższe nawet u „sporadycznych palaczy” w porównaniu z osobami, które nigdy nie sięgają po papierosa. U osób, które zaprzestały palenia tytoniu, ryzyko zachorowania na raka płuca stopniowo maleje, by po wielu latach znaleźć się na poziomie ok. dwukrotnie wyższym niż u osób niepalących. Bierne palenie tytoniu także wiąże się z wyższym ryzykiem zachorowania na raka płuca w porównaniu z osobami nienarażonymi na dym tytoniowy. Szacuje się, że ok. 20-50% osób „niepalących”, które chorują na raka płuca, to bierni palacze tytoniu.

Pozostałe czynniki ryzyka zachorowania na raka płuca posiadają zdecydowanie mniejsze znaczenie w skali populacji. Należą do nich: ekspozycja na promieniowanie jonizujące (np. u osób wcześniej poddanych radioterapii na obszar klatki piersiowej lub pracowników kopalń narażonych na promieniowanie naturalne), ekspozycja na azbest, rakotwórcze substancje chemiczne oraz niektóre metale ciężkie (kadm, ołów, nikiel, arsen). Udowodniono również wzrost ryzyka zachorowania na raka płuca przy długotrwałej ekspozycji na spaliny węgla i paliw płynnych.

Rola czynników genetycznych jest dotychczas dosyć słabo poznana.

Nowotwory płuca w bardzo wczesnych stadiach zaawansowania zazwyczaj nie powodują objawów i bywają czasami wykrywane w badaniach radiologicznych wykonanych z innych przyczyn. Do typowych objawów nowotworów klatki piersiowej należy ograniczenie wydolności oddechowej lub duszność, ból w klatce piersiowej, krwioplucie lub częste zapalenia płuc. U wielu osób obecne są również objawy ogólnoustrojowe nowotworu, takie jak utrata masy ciała, utrata apetytu czy niedokrwistość.

Większość nowotworów klatki piersiowej przebiega bardzo agresywnie i u niektórych osób pierwszym objawem choroby mogą być przerzuty. Obecnie obowiązuje klasyfikacja TNM z 2017 roku. Cecha T oznacza rozległość guza pierwotnego (tumor), cecha N – stopień zajęcia regionalnych węzłów chłonnych (nodes), cecha M – obecność przerzutów odległych (metastases). W zależności od pogrupowania tych kategorii wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania raka płuca, które w pewnym uproszczeniu oznaczają następujące sytuacje kliniczne:
I° – nowotwór ograniczony do miąższu płuca, nienaciekający struktury śródpiersia i niezajmujący regionalnych węzłów chłonnych,
II° – nowotwór ograniczony do miąższu płuca z przerzutami do węzłów chłonnych wnęki płuca,
III° – nowotwór naciekający ważne struktury śródpiersia, kręgosłup lub ścianę klatki piersiowej lub tworzący przerzuty do węzłów chłonnych śródpiersia lub węzłów chłonnych nadobojczykowych,
IV° – rozsiew do jamy opłucnej lub do narządów odległych (najczęściej do mózgu, wątroby, nadnerczy, kości i płuca).

Po wykryciu guza w zdjęciu rentgenowskim, poszerzana jest diagnostyka o badanie tomografii komputerowej. W wypadku potwierdzenia guza koniecznym jest ustalenie jego rozpoznania histopatologicznego.

Najczęstsze sposoby ustalenia rozpoznania mikroskopowego guza płuca to:

• biopsja z wykorzystaniem bronchoskopii,
• biopsji tkankowej przez ścianę klatki piersiowej,
• biopsja węzłów chłonnych poprzez wprowadzenie narzędzi do śródpiersia (mediastinoskopia) bądź EBUSa (biopsja przezoskrzelowa),
• biopsja ognisk przerzutowych poza klatką piersiową.

Strategia leczenia nowotworów płuca zależy od trzech podstawowych czynników: typu nowotworu, stopnia zaawansowania (zajętych węzłów chłonnych) i wydolności chorego oraz jego chorób współistniejących. Ostateczną decyzje o zabiegu podejmujemy po otrzymaniu wyniku z PET CT.

Leczenie niedrobnokomórkowego raka płuca w I-II stopniu zaawansowania jest chirurgiczne. Większość chorych w III stopniu zaawansowania raka płuca powinna otrzymać leczenie skojarzone z udziałem radioterapii i chemioterapii (w wybranych sytuacjach również chirurgii). W Polsce u ok. 80% pacjentów rak płuca diagnozowany jest w zaawansowanym stadium rozwoju choroby, czyli tylko co piąty wykryty nowotwór jest operacyjny.

W raku niedrobnokomórkowy (rak gruczołowy i płaskonabłonkowy) przeżycie 5-letnie w zależności od stopnia zaawansowania TNM wynoszą:

I stopień – 60% do 70%
II stopień – 40% do 50%
IIIa stopień – poniżej 15%
IIIb i IV stopień – 1%

Przed wizytą proszę zapoznać się z poniższym tekstem o leczeniu chirurgicznym raka płuca. Pozwoli to lepiej poznać typowe powikłania i skutki planowanego leczenia, aby mogli Państwo podjąć właściwą decyzję.

Płuca położone są w obu jamach opłucnej po stronie prawej i lewej klatki piersiowej. Płuca są zbudowane z płatów, płuco prawe z trzech, a lewe z dwóch płatów. Powietrze wprowadzane jest do płuc tchawicą, która dzieli się na dwa główne oskrzela dalej rozgałęziające się na oskrzela segmentarne. Cienka błona zwana opłucną pokrywa płuco i wewnętrzną powierzchnię ściany klatki piersiowej. Pomiędzy płucami znajduje się śródpiersie, które zawiera serce, duże naczynia krwionośne (tętnice główną zwaną aortą, tętnice płucne, żyłę główną górną i dolną oraz żyły płucne) główny przewód limfatyczny i ważne nerwy (nerw przeponowy i błędny). W tylnej części śródpiersia położony jest przełyk. Jamy opłucnej oddzielone są od jamy brzusznej przeponą tj. mięśniem w kształcie dwóch kopuł z otworami na przełyk, naczynia krwionośne i limfatyczne oraz nerwy.

Celem operacji jest usunięcie chorej części płuca lub ogniska chorobowego. Postępowanie zależy od choroby podstawowej, stopnia zaawansowania i od wyników badań dodatkowych (spirometria, test wysiłkowy). Najczęściej wykonujemy lobektomię wycięcie jednego płata lub dwóch płatów (po stronie prawej) z ewentualnym usunięciem węzłów chłonnych. Bardzo rzadko wykonujemy wycięcie całego płuca (pneumonektomia).

PRZEBIEG OPERACJI

Przewidziany zabieg operacyjny odbywa się w znieczuleniu ogólnym (narkozie). Zabiegi w jamach opłucnowych i płucach mogą być przeprowadzone metodą konwencjonalną, tj. przez otwarcie klatki piersiowej z rozchyleniem żeber lub na drodze wziernikowania (chirurgia minimalnie inwazyjna, tzw. wideotorakoskopia). W torakotomii (otwarcie klatki piersiowej) klatka piersiowa zostaje otwarta cięciem bocznym, pomiędzy żebrami. Dostęp ten stosuje się do rozległych zabiegów na płucach, ścianie klatki piersiowej, przełyku i tchawicy, tętnicy głównej (aorta) i przewodzie limfatycznym jak również w celu oczyszczenia jamy opłucnowej i płuc z włóknika i skrzepów krwi jak również w celu usunięcia chorych węzłów chłonnych śródpiersia i wnęk. W technice małoinwazyjnej poprzez małe nacięcie skóry, lekarz wprowadza instrument optyczny- kamerę pomiędzy żebrami do jamy opłucnej, a następnie specjalne narzędzia (zobacz film).

Jeżeli planowany jest zabieg minimalnie inwazyjny, to w czasie operacji, przy trudnościach technicznych lub stanach nieprzewidzianych może wystąpić konieczność wykonania torakotomii (otwarcie klatki piersiowej), czyli przejście do postępowania konwencjonalnego.

Przed zamknięciem jamy opłucnej, z reguły na kilka dni założony zostanie dren lub dwa dreny i zastosowany drenaż ssący, aby odsysać powietrze, wydzielinę i resztki krwi co prowadzi do pełnego rozprężenia płuca.

Możliwe, że w celu leczenia bólu, do jamy opłucnej lub do kręgosłupa zostanie wprowadzony cienki cewnik w celu podawania środków przeciw bólowych. O tym postępowaniu Państwo zostaniecie poinformowani oddzielnie.

Aby odpowiednio wcześnie rozpoznać zaburzenia mogące wystąpić po operacji i natychmiast prawidłowo je leczyć będziecie Państwo obserwowani w Sali Wybudzeń. W wyjątkowych sytuacjach potrzebna może być dłuższa sztuczna wentylacja przy pomocy respiratora w ramach Oddziału Intensywnej Terapii. Po zabiegu mamy zespół rehabilitantów, który będzie prowadził gimnastykę oddechową i rehabilitacyjną.

Pomimo dużej staranności w czasie operacji i po operacji może dojść do powikłań, które przeważnie są natychmiast rozpoznawane i leczone.

Możliwe powikłania podczas operacji:

• Skaleczenia naczyń krwionośnych i limfatycznych, nerwów i innych narządów w klatce piersiowej (np. przełyku, części płuca). Szczególnie to ryzyko jest podwyższone po przebytych już operacjach leczniczych czy też diagnostycznych, przy utrudnionych warunkach anatomicznych, przy rozległych stanach zapalnych i masywnych zrostach, po napromienianiu i chemioterapii przeciwnowotworowej.
• Duże krwawienia mogą spowodować konieczność przetoczenia krwi lub elementów krwi. Podczas przetaczania krwi, w bardzo rzadkich przypadkach może dojść do zakażenia.
• Bardzo rzadko wskutek koniecznego ułożenia mogą powstać uszkodzenia nerwów lub skóry spowodowane uciskiem. Przeważnie cofają się w ciągu kilku dni. Może dojść do uszkodzenia skóry środkiem dezynfekcyjnym lub innymi czynnikami fizycznymi.

Możliwe powikłania po operacji:

• Obrzęk i trzeszczenie skóry spowodowane nagromadzeniem się powietrza w tkance podskórnej na twarzy, szyi, klatki piersiowej i powłok jamy brzusznej cofają się w ciągu kilku dni. W rzadkich przypadkach może zaistnieć konieczność dodatkowego drenażu opłucnej.
• Krwawienie pooperacyjne, które występuje szczególnie, gdy podczas operacji zostały uwolnione (przecięte) masywne zrosty opłucnowo-płucne. Krwawienie może spowodować niewydolność krążenia, niedokrwistość wymagającą przetoczenia krwi.
• Utrzymujący się „przeciek” powietrza wymagający przedłużonego drenażu jamy opłucnej, założenia dodatkowego drenu do jamy opłucnej lub ponownej operacji.
• Porażenie przepony (powoduje trudności w oddychaniu), niedowład lub porażenie struny głosowej (przy uszkodzeniu nerwu krtaniowego wstecznego, co powoduje chrypkę).
• Stany zapalne mogą wystąpić w jamie opłucnej lub śródpiersiu. Może dojść do zaburzenie w gojeniu kikuta oskrzela co może doprowadzić do przetoki oskrzelowej i powstania ropniaka opłucnej.
• Przy uszkodzeniu przewodu limfatycznego może dojść do wycieku chłonki i przedłużonego drenażu opłucnej i odżywiana dożylnego z zastosowaniem ścisłej diety. Leczenie może trwać kilka tygodni. Bardzo sporadycznie należy wykonać ponowną operację.

Powyżej opisane komplikacje mogą prowadzić do ponownych operacji.

ROKOWANIE PO OPERACJI

Po całkowitym usunięciu ogniska chorobowego, rokowanie jest pomyślne. Z powodu możliwości nawrotu mogą być potrzebne operacje powtórne. Usunięcie częściowe płuca (segment, płat) lub brzeżne wycinki nie wpływają istotnie na wydolność oddechową po operacji.